Regge en Sallandse Heuvelrug
Grote heidevelden, oud hakhoutbos met wintereik, een (weer) meanderende kleine rivier, en om de zoveel tijd een heuvel van enkele tientallen meters hoogte in het boerenland.
Ten oosten van de IJssel bevindt zich een langgerekte noord-zuid-lopende stuwwal, die zich uitstrekt van Salland tot in de Achterhoek. Het deel dat in Salland (West-Overijssel) ligt, wordt vaak aangeduid als de Sallandse Heuvelrug, maar bestaat in praktijk uit een nog langere keten van losse heuvels, die stuk voor stuk namen hebben. De noordelijkste is de Archemerberg bij Ommen en de zuidelijkste binnen Salland de Holterberg (daarna gaat de keten verder in de Gelderse Achterhoek met de Lochemse Berg). Anders dan de aaneengesloten bosgebieden van de Utrechtse Heuvelrug en Veluwe zijn de Sallandse ‘bergen’ wat meer geïntegreerd in het cultuurlandschap – en dus landschappelijk een andere ervaring.
Aan de oostzijde van de stuwwalketen ligt het stroomdal van een kleine rivier, de Regge. Die begint in Diepenheim in Twente en mondt ten westen van Ommen uit in de Vecht. Dankzij natuurherstelprojecten is de Regge schoner en ondieper geworden, en heeft deze weer natuurlijke meanders teruggekregen.
Ecologisch tuinieren geeft mij veel plezier. In het voorjaar geniet ik van de citroenvlinders, dankzij de sporkehout die mijn zwager achter in de tuin heeft geplant.
Waar precies?
De streek ligt op zandgronden ten zuiden van de Vechtstreek, ten westen van Twente, ten noorden van de Achterhoek en ten westen van het IJsseldal. De westgrens is een overgangszone, maar het beste te trekken op de overgang van rivierklei naar dekzand, waarbij de laatste tot de streek behoort. Delen van Twenterand kunnen ook tot de Reggestreek gerekend worden. Plaatsen omvatten dan ook onder andere Raalte, Den Ham, Wierden, Lettele, Holten en Goor, met in het centrum Hellendoorn en Nijverdal.
Icoonsoorten van Regge en Sallandse Heuvelrug
De onbetwiste nummer 1 icoonsoort van deze streek is bepaald geen tuinsoort, maar kan niet onvermeld blijven: het korhoen. Eens een zeer algemene vogel op heidegebieden door heel Nederland, is er nog slechts één populatie over, op de Sallandse Heuvelrug.
Ook deze laatste korhoenders dreigen uit te sterven, en dat heeft een oorzaak waar we iets aan kunnen doen: sterke degradatie van de oorspronkelijke heidenatuur. Heidevelden horen rijk te zijn aan tal van andere bloeiende kruiden, die vroeger in het seizoen (maanden vóór de paarse struikheide bloeit) al voedsel bieden aan bestuivers en andere insecten. Denk aan gele composieten zoals muizenoor, kleine leeuwentand, biggenkruid, schermhavikskruid, vertakte leeuwentand, klein streepzaad en zandpaardenbloem.
Daarvan afhankelijk is de inmiddels zeldzame paardenbloembij, die voor zover bekend nog op twee plekken voorkomt in de streek – en icoonbij mag heten. Een andere zeldzame heidebij die nog voorkomt in de streek is de viltige groefbij, die vooral houdt van dopheide. Langs de benedenstroom van de Regge komt op ten minste twee plaatsen langs de oever bovendien de steilrandgroefbij voor.
Ook heel andere bloeiende kruiden van een stikstofarm milieu horen van oorsprong thuis in het gebied, zoals het driekleurig viooltje (waardplant voor parelmoervlinders en de keizersmantel) en bijvoorbeeld zandblauwtje. Deze rijkdom van kruiden en insecten is sterk achteruitgegaan door vermesting en verzuring van de hoge stuwwallen. En dat heeft onder andere weer gevolgen voor het korhoen: de jonge kuikens moeten tussen de heidestruiken in de lente en zomer voldoende insecten vinden om groot te worden.
Om de biodiversiteit van deze heidenatuur weer te laten herstellen is het van groot belang de hoofdoorzaak van de achteruitgang aan te pakken: stikstofvervuiling. Natuurbeheerders doen daarnaast hun best om de heideterreinen weer in gezonde staat te krijgen, met schapenbegrazing en gebruik van kalk en steenmeel om de verzuring aan te pakken.
In oude boskernen rond de Sallandse Heuvelrug komen lokaal nog wintereiken voor, net als prachtige tuinsoorten die veel betekenen voor insecten en vogels, zoals sporkehout, wilde lijsterbes, gewone vogelkers, geoorde wilg, rossige wilg, grauwe wilg, laurierwilg, boswilg, zwarte bes, Gelderse roos en brem.
Icoonvlinders voor het gebied zijn onder andere de krakeling, die lijsterbes, meidoorn, sleedoorn en (wilde) appel als waardplant heeft, en de eveneens vrij zeldzame groenige orvlinder, die eik als waardplant heeft.
Flora
Fauna
Wat betekent dit voor jouw tuin?
De oorspronkelijke natuur van deze zandstreek is stikstofarm. Om een daarbij passende bloemenweide te creëren, met naast de talrijke gele composieten bijvoorbeeld ook het driekleurig viooltje en zandblauwtje, helpt het om zo’n veldje met de jaren steeds verder te ‘verschralen’.
Dat doe je door minimaal één keer per jaar te maaien en het maaisel af te voeren. Blijven grassen sterk domineren? Dan helpt het om in de eerste jaren vaker te maaien (en steeds af te voeren). Het kan daarbij ook helpen om juist in het voorjaar al te maaien: bijvoorbeeld in maart en april. Stikstofrijk gras komt dan omhoog, terwijl veel kruiden nog nauwelijks actief zijn. Na de zomer heeft gras een deel van het stikstof opgeslagen in de wortels. Ook dan kun je met maaien nog stikstof afvoeren, maar per maaibeurt doorgaans een kleinere hoeveelheid dan in de lente.
Bloemenweide maken?
Reserveer hier Regge en Sallandse Heuvelrug-streektuinmengsel
De inheemse kwekerij Cruydt-Hoeck heeft samen met Streektuinen.nl voor elk van de 25 streken een apart mengsel ontwikkeld van bloeiende kruiden die goed passen in de bewuste streek, en tot hun recht kunnen komen in tuinen.
Verhalen uit Regge en Sallandse Heuvelrug
Wij willen heel graag meer verhalen gaan vertellen (in tekst en beeld) over icoonsoorten en andere unieke natuur per streek, over individuele streektuinen, en wellicht ook Streektuindagen organiseren waarbij jullie bij elkaar op bezoek kunnen gaan voor inspiratie. Meld dus vooral je tuin aan. Je kunt dan als je dat leuk vindt ook iets vertellen over jouw tuin!
Voeg jouw tuin toe aan Regge en Sallandse Heuvelrug!
Door mee te doen voeg je een klein natuurgebiedje toe aan jouw straat, kun je vier seizoenen per jaar genieten van een levende tuin – en versterk je de unieke biodiversiteit van jouw streek, door een klein leefgebied te creëren voor kenmerkende planten en dieren.
Lokale initiatieven
- Natuur voor Elkaar
- Ken jij een relevant lokaal initiatief? Laat het ons weten!
