IJsseldal
Het IJsseldal is, net als de andere grote rivierstreken, rijk aan uiterwaardnatuur. Dat is een relatief voedselrijk en kalkrijk milieu, waar van oorsprong een cultuurlandschap met grote biodiversiteit voorkwam.
In onbemeste begraasde graslanden kunnen in dat milieu rijke plantengemeenschappen ontstaan, net als op gehooide dijkhellingen – zoals glanshaverhooiland. Van oorsprong was het gebied ook rijk aan heggen, gebaseerd op eenstijlige meidoorn, maar ook rijk aan andere soorten, zoals veldesdoorn, sleedoorn, rode kornoelje en wilde rozen.
Wat het IJsseldal onderscheid van enkele andere grote rivierstreken, is dat het (geomorfologisch) ook nog met recht een ‘dal’ genoemd kan worden. Alhoewel uiterwaarden in Nederland sinds de indijking (door opslibbing met klei) hoger zijn komen te liggen dan het achterliggende cultuurland, wordt het IJsseldal op enige afstand van de rivier daadwerkelijk omlijst door hogere gronden – de Veluwe aan de westkant, en dekzanden met de heuvelruggen van Salland en de Achterhoek aan de oostkant.
De beste manier om de streek te begrenzen, is dan ook kijken naar dit oorspronkelijke dal – dat breder is dan de huidige uiterwaarden. De beste begrenzing is dan de overgang van rivierklei (en rivierzand) naar Pleistoceen zand.
Ik houd niet van strakke tuinen. Ik vind het leuk als het een beetje rommelig is en dan zien wat er voorbij komt.
Waar precies?
De IJssel stroomt van Arnhem via Zutphen, Deventer en Zwolle naar Kampen en Genemuiden aan het Zwarte Water. De streek wordt in het noordoosten begrensd door de streek Friese Wouden en Weerribben en het Reestdal, ten oosten (van noord naar zuid) door de Vechtstreek, de Sallandse Heuvelrug en Regge en de Achterhoek, ten zuiden door Gelderse Poort en Pannerden en ten westen door Centrale Stuwwallen (waaronder de Veluwe).
Icoonsoorten van IJsseldal
Een echte icoonsoort van het IJsseldal is de besanjelier. In Nederland is het een bedreigde en zeer zeldzame kleine klimplant, die naast het zuidelijk IJsseldal (van Arnhem tot Zutphen) ook nog heel lokaal voorkomt in de uiterwaarden van de Gelderse Poort.
Voor de noordelijke monding van de IJssel is de wilde kievitsbloem dé icoonsoort. Deze staat vooral langs het Zwarte Water en de monding van de Overijsselse Vecht daarin. Deze stroomdalgraslanden, die ’s winters horen te overstromen, vormen een zee van kievitsbloemen: 80 procent van de Nederlandse exemplaren en ook voor Europa als geheel een belangrijke populatie van dit overal zeldzame wilde bolgewas.
De uiterwaarden van de IJssel zijn voor Nederland ook de belangrijkste overgebleven groeiplek van de zeer zeldzame liggende ereprijs, ook een echte icoonsoort van de IJssel. Bloeiende kruiden die verder in de biodiverse graslanden langs de IJssel thuishoren, zijn onder andere beemdkroon, knoopkruid, gewone agrimonie, duifkruid en veldsalie.
Ook het rapunzelklokje (of repelsteeltje) is een karakteristieke IJsselsoort – een prachtig klokje dat als tuinplant ook een goede keuze is voor liefhebbers van de klokjesbijen, die met zowel de grote als de kleine klokjesbij (en de klokjesdikpoot) in het IJsseldal voorkomen. Meer streekkenmerkende bijensoorten zijn onder andere de zeldzame donkere klaverzandbij (liefhebber van rode klaver, witte klaver en gewone rolklaver) en de zeer zeldzame gedrongen wespbij en borstelwespbij.
Een grotere kans om in het IJsseldal waar te nemen biedt de heggenrankbij, mits je heggenrank in je tuin hebt – een intrigerende klimplant met mannelijke en vrouwelijke exemplaren die voorkomt op de kalkrijke rivierafzettingen.
Icoonvlinders van het IJsseldal zijn de splinterstreep, met onder andere meidoorn en sleedoorn als waardplant, en de sleedoornpage – die volledig afhankelijk is van (wilde) sleedoorn.
Eenstijlige meidoorn en sleedoorn zijn dan ook kenmerkende struiken die goed aanslaan op de kalkrijke rivierklei. Andere kenmerkende soorten zijn veldesdoorn, rode kornoelje, wegedoorn, schietwilg, zuurbes, hondsroos, viltroos, beklierde heggenroos en de zwarte populier.
Flora
Fauna
Wat betekent dit voor jouw tuin?
Struiken en bomen slaan over het algemeen goed aan op rivierkleiafzettingen. Wel is het zo dat rivierafzettingen langzaam een deel van hun kalkrijkdom verliezen, naarmate ze langer door bedijking zijn afgesloten van de directe invloed van rivierwater. Deze verzuring is eenvoudig te verhelpen door wat kalk te strooien – om daarmee het milieu in de actieve overstromingsvlakte (tegenwoordig dus de uiterwaarden) weer te evenaren.
Een zorg voor ecologische tuinen in de IJsselstreek kan zijn dat ze te voedselrijk worden, waardoor bijvoorbeeld bloemenweiden zouden vergrassen. Het is daarom sterk af te raden (en op rivierklei sowieso onnodig) om tuinaarde of gazonmest te gebruiken. In plaats daarvan komt het de bloemrijkdom ten goede om stukken gras of bloemenweide te maaien en dat maaisel af te voeren.
Bloemenweide maken?
Bestel IJsseldal-streektuinmengsel
De inheemse kwekerij Cruydt-Hoeck heeft samen met Streektuinen.nl voor elk van de 25 streken een apart mengsel ontwikkeld van bloeiende kruiden die goed passen in de bewuste streek, en tot hun recht kunnen komen in tuinen.
Verhalen uit IJsseldal
Wij willen heel graag meer verhalen gaan vertellen (in tekst en beeld) over icoonsoorten en andere unieke natuur per streek, over individuele streektuinen, en wellicht ook Streektuindagen organiseren waarbij jullie bij elkaar op bezoek kunnen gaan voor inspiratie. Meld dus vooral je tuin aan. Je kunt dan als je dat leuk vindt ook iets vertellen over jouw tuin!
Voeg jouw tuin toe aan IJsseldal!
Door mee te doen voeg je een klein natuurgebiedje toe aan jouw straat, kun je vier seizoenen per jaar genieten van een levende tuin – en versterk je de unieke biodiversiteit van jouw streek, door een klein leefgebied te creëren voor kenmerkende planten en dieren.
Tuinen in deze streek
Lokale initiatieven
- Stichting Hoopheggen
- Natuur voor Elkaar
- Lijstitem
