Friese Meren tot Weerribben
Uniek aan de streek van de Friese Meren en Weerribben is de van oorsprong zeer hoge dichtheid aan oevernatuur, binnen een cultuurlandschap dat gekenmerkt werd door (kleinschalige) melkveehouderij, vochtige hooilanden en bijvoorbeeld rietsnijders. Ook nu nog bevinden zich de grootste rietvelden van Nederland en is het in Nederland het gebied met de hoogste dichtheid van kleine open wateren, met een grote rijkdom van soorten onder en boven de waterlijn.
Het was echt geweldig hoe we mochten ervaren dat we in de tuin ineens van geen insecten naar heel veel insecten en andere diersoorten gingen.
Waar precies?
De streek van de Friese Meren en Weerribben is een uitgestrekte zone van laagveengebieden die zich deels bevindt in Groningen – bijvoorbeeld natuurgebied de Onlanden – en vooral in het midden en zuiden van Friesland en het westelijk deel van de Kop van Overijssel, inclusief de natuurgebieden van de Weerribben en de Wieden.
De aanwezigheid van laagveen (veen met hoge waterstand) is bepalend voor de streek. Dat wordt aangetroffen in een lijn vlak ten westen en ten oosten van Groningen stad. Daarnaast in Friesland vlak onder de lijn tussen Burgum en Sneek en het volledige merengebied. De zuidelijke grens reikt tot Meppel in Drenthe en Zwartsluis boven het Zwarte Water in Overijssel.
Aan de noordkant wordt de streek begrensd door de streek Friese en Groningse Zeeklei. Die ligt iets hoger, net als de streek van Friese Wouden en Drents Plateau ten zuiden en ten oosten. Het tussenliggende gebied had van oorsprong een slechte waterafvoer, waardoor laagveen ontstond. Onder andere door veenafgravingen zijn er ook talrijke meren.
In overgangszones in Friesland en Groningen kan de grond kleiig worden – en dan tot andere streek gerekend worden. Dat geldt ook voor het overgangsgebied richting het Drents Plateau: plekken waar dekzand of keileem ondiep onder veen aanwezig is – en het landschap minder nat wordt en gekenmerkt door elzensingels.
Icoonsoorten van Friese Meren tot Weerribben
De absolute icoonsoort van de Friese Meren en de Weerribben is de noordse waterjuffer – een zeldzame juffersoort die in Nederland eigenlijk alleen in deze streek voorkomt. De noordse waterjuffer kan vorst doorstaan en is de enige Europese libel die in volwassen vliegende gedaante (imago) overwintert. De larve leeft vermoedelijk in ondiep water tussen waterplanten – dat sluit tuinvijvers niet uit.
Toch heeft de noordse waterjuffer wel concurrentie. Bijvoorbeeld van de moerasmaskerbij, die uitsluitend in de Weerribben voorkomt en net als de wat algemenere rietmaskerbij (ook kenmerkend voor de streek) vermoedelijk in rietstengels broedt.
Andere bijensoorten die kenmerkend genoemd kunnen worden voor de streek zijn de grashommel en de moshommel, de roodsprietwespbij en de gewone slobkousbij, de andoornbij en de bonte viltbij. Die laatste drie kun je in tuinen aantreffen. Waardplanten zijn respectievelijk moeraswederik, ondere andere moerasandoorn en de grote kattenstaart – stuk voor stuk prachtige bloeiers bij een vijver of moerasje.
Iconische nachtvlinders in het gebied zijn onder andere de rietluipaard en de spitsvleugelgrasuil. Beide soorten zijn afhankelijk van rietvelden en rietoevers. Ook de grote weerschijnvlinder komt in het gebied voor – vooral in de Kop van Overijssel. Deze soort is afhankelijk van (volwassen) boswilg.
Kenmerkende boom- en struiksoorten zijn laurierwilg, grauwe wilg, geoorde wilg, gewone vogelkers, wilde lijsterbes, sporkehout, els, es en kruiden alle soorten die van nature in onbemeste vochtige hooilanden voorkwamen: een grote bloemenpracht, aangevoerd door pinksterbloem, scherpe boterbloem, grote ratelaar en echte koekoeksbloem.
In dat vochtige milieu heeft de streek nóg een echte specialiteit: de grote boterbloem. Van de vele boterbloemsoorten die Nederland rijk is, doet deze z’n naam eer aan – zowel de planten als de bloemen zijn een flinke slag groter dan van bijvoorbeeld de scherpe boterbloem. De soort is geschikt als oeverplant voor vijvers en heeft in de Weerribben-Wieben en de zuidoostelijke hoek van Friesland duidelijk het zwaartepunt van de verspreiding in Nederland.
Wat betekent dit voor jouw tuin?
Als je beschikt over een vochtig graslandje dan kan dat (met jaarlijks maaien en afvoeren, en toevoegen van soorten) omgetoverd worden tot een weelderige bloemenweide, met kenmerkende soorten als onder andere pinksterbloem, Sint-Janskruid, moerasrolklaver, scherpe boterbloem, grote ratelaar, echte koekoeksbloem en blauwe knoop.
Ook een vijver met moeraszone, met onder andere moerasandoorn en kattenstaart, kan de ecologische waarde van de tuin sterk vergroten – onder andere voor de vele soorten libellen en waterjuffers die de streek rijk is. Tot slot: als je plek hebt, overweeg dan een of meerdere knotwilgen – ook bronnen van biodiversiteit die flink kunnen meehelpen je streekeigen ecologische tuin compleet te maken.
Bloemenweide maken?
Reserveer hier Friese Meren tot Weerribben-streektuinmengsel
De inheemse kwekerij Cruydt-Hoeck heeft samen met Streektuinen.nl voor elk van de 25 streken een apart mengsel ontwikkeld van bloeiende kruiden die goed passen in de bewuste streek, en tot hun recht kunnen komen in tuinen.
Verhalen uit Friese Meren tot Weerribben
Wij willen heel graag meer verhalen gaan vertellen (in tekst en beeld) over icoonsoorten en andere unieke natuur per streek, over individuele streektuinen, en wellicht ook Streektuindagen organiseren waarbij jullie bij elkaar op bezoek kunnen gaan voor inspiratie. Meld dus vooral je tuin aan. Je kunt dan als je dat leuk vindt ook iets vertellen over jouw tuin!
Voeg jouw tuin toe aan Friese Meren tot Weerribben!
Door mee te doen voeg je een klein natuurgebiedje toe aan jouw straat, kun je vier seizoenen per jaar genieten van een levende tuin – en versterk je de unieke biodiversiteit van jouw streek, door een klein leefgebied te creëren voor kenmerkende planten en dieren.
Tuinen in deze streek
Lokale initiatieven
- Voor Vechtstreek bv
- Natuurvereniging Vaart en Vechtstreek
- Natuur voor Elkaar
