Het gaat in Nederland dramatisch slecht met bestuivende insecten. Maar als je in je tuin naast een groot aanbod van inheemse bloemen óók een visvrije vijver hebt, is er een goede kans dat je daar weinig van merkt. Visvrije vijvers zijn namelijk de ideale kraamkamer voor niet alleen kikkers, padden, libellen en waterjuffers – maar ook allerlei soorten zweefvliegen.
Dag in dag uit, zolang het niet regent, gaan ze van bloem naar bloem naar bloem. Van een afstand hoor je het rustgevende gezoem. Het lijken bijen, maar als je beter kijkt, blijken het zweefvliegen te zijn.
Het is een andere groep van bestuivende insecten die in Nederland met zo’n 350 verschillende soorten al bijna net zo soortenrijk is als de wilde bijen. Net als dagvlinders en wilde bijen gaan ook zweefvliegen helaas al jaren steeds verder achteruit.
Toch lijken in het dramatische insectenjaar 2024 de grootste klappen te vallen bij dagvlinders en (met name grondnestelende) wilde bijen – en nu een keer niet bij de zweefvliegen.
Daarnaast zijn er natuurlijk altijd lokale verschillen. En daar kunnen ecologische tuinen een glansrol spelen. Dat is niet alleen vanwege het hoge voedselaanbod voor bestuivende insecten, maar ook vanwege het aanbod van nestgelegenheid – of in het geval van zweefvliegen: geschikte plekken voor het larvestadium.
Daarin verschillen de zweefvliegen sterk van bijen. De laatste worden door hun moeders voorzien van een voedselvoorraad (in de vorm van een pakketje stuifmeel). Zweefvlieglarves daarentegen moeten hun eigen kostje bij elkaar scharrelen.
Sommige soorten doen dat door bladluizen te eten, of houtmolm op te knagen, maar een deel van de Nederlandse zweefvliegen (55 soorten om precies te zijn) doet dat niet op land, maar onder water. Daaronder ook enkele van de meest voorkomende bloembestuivers, die je mogelijk ook in jouw tuin wel eens bent tegengekomen, zoals de hommelbijvlieg, de kegelbijvlieg, de citroenpendelvlieg en de veelvoorkomende blinde bij (die overigens niet blind is).
Deze soorten zetten hun eitjes af in stilstaand water. De larven (een soort lichtgekleurde wormen, met een lang ‘rattenstaartje’ waarmee ze ademen) voeden zich met bacteriën uit plantenresten langs de oever en op de bodem. Sommige soorten houden vooral van helder, voedselarm water – andere hebben juist een voorkeur voor een diepe modderige drap.
Wil je een breed scala aan watergebonden zweefvliegen een leefgebied geven in je tuin? Graaf dan niet één maar twee vijvertjes naast elkaar! Eén voedselrijke, met een flinke laag zand op de bodem, geschikt om grotendeels dicht te groeien met moerasplanten – en een met zo min mogelijk grond, helder water en veel zuurstofplanten. In beide milieus kunnen als bonus ook grote aantallen libellen en waterjuffers het leefgebied zien – en natuurlijk amfibieën en allerlei soorten waterkevers.
Als zo’n vijver goudvissen of windes bevat, wordt het grootste deel van deze onderwaterbiodiversiteit visvoer. En dat is met name in de zomer zonde, als je met een visvrije vijver kunt genieten van het gegons van letterlijke honderden zweefvliegen rond de bloemen verderop in je tuin, die stuk voor stuk met grote ijver bestoven zullen worden.
