Vechtdal
Uniek aan het Vechtdal zijn de stroomdalgraslanden langs de Overijsselse Vecht. Deze regenrivier stroomt bij Gramsbergen Nederland binnen met water dat dankzij Duitse gesteenten wat kalk bevat. Vroeger slingerde de rivier breed door het landschap en ook tegenwoordig kan de Vecht op sommige plekken ’s winters nog ver buiten de oevers treden. Mede dankzij het kalkrijke water bevindt zich hier vaak nog zeer hoogwaardige natuur, met bloeiende struwelen en een grote rijkdom aan bloeiende kruiden, bijen en vlinders.
Ecologisch tuinieren geeft mij veel plezier. In het voorjaar geniet ik van de citroenvlinders, dankzij de sporkehout die mijn zwager achter in de tuin heeft geplant.
Waar precies?
De Vecht stroomt van Gramsbergen naar Hardenberg, Ommen, Dalfsen en mondt bij Zwolle uit in het Zwarte Water. Daar, ten westen, begint de streek van het IJsseldal. Ten zuiden bevindt zich de streek Regge en Sallandse Heuvelrug, ten zuidoosten streek Twente, ten noordoosten de grote streek van het Drents Plateau en ten noorden de kleinere streek van het Reestdal
Icoonsoorten van Vechtdal
De stroomdalgraslanden zijn rijk aan allerlei bloeiende kruiden. Eén daarvan is het symbool van de Vechtstreek: de steenanjer, ook wel aangeduid als Vechtanjer. Deze roze bloem bloeit vaak samen met grote tijm, grasklokje en geel walstro. Dit zijn soorten die van voedselarm (maar kalkrijk) zand houden – en ’s zomers goed tegen droogte kunnen. Op iets vochtiger plekken zijn blauwe knoop en lange ereprijs kenmerkend, ook bloemen die veel insecten aantrekken. Eerder in het seizoen bloeien bijvoorbeeld de akkerhoornbloem, knolboterbloem en het hondsviooltje.
Ook doornstruwelen zijn kenmerkend. Langs de oevers van de Vecht komen nog een van de grootste wilde (‘autochtone’) populaties van de sleedoorn voor. Voor genenbehoud is het belangrijk om deze populatie te beschermen en versterken. Bij aanplant is het dus belangrijk om ook specifiek autochtone sleedoorn te planten (en niet ‘reguliere’ – genetisch een andere struik). De sleedoornstruwelen worden aangevuld met tal van andere wilde struiken, waaronder wilde rozen zoals de egelantier. Ook wegedoorn en de tweestijlige meidoorn komen er nog wild voor. De kenmerkende wilg voor het Vechtdal is de bittere wilg, die langs oevers groeit. Ook al deze struiken houden niet van al te zure grond (en krijgen dus graag wat kalk).
Op plekken met wilde stroomdalflora leeft nog een grote diversiteit aan insecten. Door de aanwezigheid van grasklokje komt naast de klokjesdikpoot en grote klokjesbij mogelijk ook de kleine klokjesbij nog voor. Bijzondere bijensoorten die je kunt aantreffen in de Vechtstreek zijn bijvoorbeeld de geelstaartklaverzandbij (die onder andere blij wordt van gewone rolklaver) en de stomptandwespbij (die weer voornamelijk afhankelijk is van de geelstaartklaverzandbij).
Iconische vlinders van de Vechtstreek zijn bijvoorbeeld de schijn-nonvlinder en de eveneens vrij zeldzame donkere wapendrager. De laatste heeft inheemse wilgensoorten als waardplant. Dat geldt ook voor een prachtige dagvlinder in het Vechtdal: de grote weerschijnvlinder. Die is iets kieskeuriger, met een voorkeur voor volgroeide boswilgen in de buurt van water. Dankzij hondsviooltjes komt de kleine parelmoervlinder voor, door wegedoorn en sporkehout een overvloed aan citroenvlinders en de sleedoornpage leeft rond de voor het Vechtdal kenmerkende sleedoornstruwelen.
Tot slot kan een belangrijke amfibie niet onvermeld blijven: de knoflookpad. Het Vechtdal en het IJsseldal herbergen in Nederland de twee grootste populaties van deze zeldzame kikker. De soort is afhankelijk van kleine poelen naast hogere zandige gronden die bij voorkeur ’s winters niet overstromen.
Flora
Fauna
Wat betekent dit voor jouw tuin?
Meest karakteristiek en ecologisch zeer waardevol zijn in de Vechtstreek de stroomdalgronden. Dit zijn zandgronden die bij (zeer) natte winters deels kunnen overstromen door de Vecht, en daardoor wat kalkrijker zijn dan de zandgronden op grotere afstand van de rivier. Om dit milieu na te bootsen in de tuin, valt het aan te raden wat kalk te strooien (maar beslist geen tuinaarde of andere meststoffen).
Dat helpt bijvoorbeeld bij de aanplant van kenmerkende struwelen met sleedoorn, meidoorn en wilde rozen – en ook bij de typische kruidlaag, met (kalkminnende) soorten als grote tijm, steenanjer, geel walstro, hondsviooltje en misschien zelfs duifkruid. In een voedselarme omgeving met voldoende kalk kunnen deze soorten een gesloten kruidlaag vormen. Ze zijn ook goed bestand tegen droogte, en staan graag in de volle zon. Is de tuin te voedselrijk (bijvoorbeeld door eerder gebruik van tuinaarde of gazonmest, of op oude landbouwgrond) dan helpt het om regelmatig te maaien en dat maaisel af te voeren.
In vochtiger delen van de tuin kunnen kenmerkende soorten als blauwe knoop en lange ereprijs tot hun recht komen – en bijvoorbeeld de bittere wilg. Visvrije vijvers in tuinen en op erven kunnen een belangrijke rol spelen in behoud van de knoflookpad en andere amfibieën – net als van allerlei soorten libellen en waterjuffers.
Bloemenweide maken?
Reserveer hier Vechtdal-streektuinmengsel
De inheemse kwekerij Cruydt-Hoeck heeft samen met Streektuinen.nl voor elk van de 25 streken een apart mengsel ontwikkeld van bloeiende kruiden die goed passen in de bewuste streek, en tot hun recht kunnen komen in tuinen.
Verhalen uit Vechtdal
Wij willen heel graag meer verhalen gaan vertellen (in tekst en beeld) over icoonsoorten en andere unieke natuur per streek, over individuele streektuinen, en wellicht ook Streektuindagen organiseren waarbij jullie bij elkaar op bezoek kunnen gaan voor inspiratie. Meld dus vooral je tuin aan. Je kunt dan als je dat leuk vindt ook iets vertellen over jouw tuin!
Voeg jouw tuin toe aan Vechtdal!
Door mee te doen voeg je een klein natuurgebiedje toe aan jouw straat, kun je vier seizoenen per jaar genieten van een levende tuin – en versterk je de unieke biodiversiteit van jouw streek, door een klein leefgebied te creëren voor kenmerkende planten en dieren.
Lokale initiatieven
- Voor Vechtstreek bv
- Natuurvereniging Vaart en Vechtstreek
- Natuur voor Elkaar
